از غار آویزان نشویم!

بازنشر از هفته‌نامه الوند/ بهروز عزیزیان /روزنامه‌نگار

هر پدیده‌ای که می‌تواند به عنوان مقصد گردشگری مطرح باشد باید یک رفتار جامعه‌شناختی متعادلی با آن داشت. به این معنا که باید به همان اندازه روی آن متمرکز شد که می‌تواند ظرفیت داشته باشد.

این مقدمه را مطرح کردم که درباره غار علیصدر و موضوع گردشگری آن نکاتی را گوشزد کنم. همه می‌دانیم که غار علیصدر در کنار سایر نمادهای گردشگری در همدان اعم از نمادهای تاریخی؛ تمدنی؛ فرهنگی؛ علمی؛ ادبی؛ اقلیمی و ... از اهمیت زیادی برخوردار است؛ اما تنها نماد همدان نیست؛ تنها محل گردشگری همدان نیست؛ تنها محل اشتغال همدان در حوزه گردشگری نیست؛ تنها محل و نهاد خصولتی در همدان نیست و تنها محلی نیست که بشود از آن کسب درآمد کرد.

متاسفانه در کشور ما به جای اینکه ظرفیت‌سازی شود؛ بیشتر ظرفیت‌سوزی رخ می‌دهد. امروز غار علیصدر برای همدان و روستاهای اطراف غار یک ظرفیت است. حتماً شنیده‌اید که می‌گویند مثلاً وقتی کلنگ یک بنا در یک جای دورافتاده زده می‌شود زمین‌های اطراف آن دچار تغییر غیمت شده و ارزش می‌یابند؛ امروز علیصدر این امکان را برای روستاهای اطراف و شاید استان همدان – از یک منظر – ایجاد کرده است. مردم محلی و حتی مردم استان می‌توانند از برند علیصدر برای خود امکانی در حوزه اشتغال ایجاد کنند بدون اینکه به صورت مستقیم با مجموعه علیصدر همراه باشند. یعنی چه؟ یعنی اینکه برند «سونی» ممکن است دیگر در کشور اصلی تولید نشود؛ اما هزاران شرکت معتبر در جهان دارند با نام سونی و تحت لیسانس آن؛ یا حتی با فروش وسایل جانبی این برند مثل انواع کاورها، پوشش‌ها، کیف‌ها و ... برای خود درآمد کسب می‌کنند. الان علیصدر برای مردم همدان و جامعه محلی نباید فقط شرکتی باشد که آن‌ها را استخدام کند. علیصدر امروز مجموعه‌ای است که در سال هزاران فرصت شغلی در حوزه گردشگری با ورود مسافر ایجاد می‌کند. یک ذهن خلاق و آماده‌ به‌کار باید تمام ظرفیت‌های این مجموعه را ببیند و بیاندیشد چگونه می‌تواند از کنار آن به شغل برسد. اتفاقاً کارمند علیصدر شدن فرصت‌سازی برای مردم نیست. مردم محلی باید بتوانند با برند علیصدر اشتغالی ایجاد کنند که خود مولد و موثر در آن باشند نه اینکه نگاهی کارمندی داشته باشند.

تعبیر از غار آویزان نشویم نه به معنای این است که افرادی که در آنجا به اشتغال مشغولند این کار را انجام داده‌اند؛ بلکه روی کلام با افرادی است که می‌خواهند حتماً به صورت مستقیم با شرکت علیصدر وارد اشتغال شوند.

آیا بهتر نیست نگاه جامعه محلی به گونه‌ای بندنظرانه باشد که غار زیر مجموعه فکر آن‌ها قرار گیرد. به این معنا که یک نقشه‌ای برای گردشگری محلی خود ترسیم کنند که غار اگرچه مرکز آن است اما درآمد آن کمتر از درآمد حاشیه‌های کاری آن باشد. با صنایع دستی، محصولات کشاورزی، گردشگری غذا، فضاهای بوم‌گردی و ... به شکلی گردشگر را مدهوش کنند که فقط تمرکز مسافر بر غار نباشد. این کار علمی‌ست اما کمی زحمت طلب می‌کند و نگاه خلاق می‌خواهد.

مدتی پیش مطلبی می‌‌خواندم از یک گردشگر خارجی که به علیصدر رفته بود. او در مورد غار نوشته بود: «من در زمینه‌ی غارنوردی حرفه‌ای نیستم اما این یکی فوق‌العاده بود. حدود ۱۱ کیلومتر طول دارد اما تنها ۲.۵ کیلومتر آن برای عموم باز است. غیر ممکن است که از خارج غار بتوانید تصور کنید که انقدر بزرگ باشد. دو نوع بلیط وجود دارد؛ مطمئن شوید که بلیط مسیر طولانی را گرفته‌اید. پس از حدود یک کیلومتر قایق‌سواری، می‌توانید یک کیلومتر را نیز پیاده بروید. خود را برای بالا رفتن از پله‌ها آماده کنید. ارتفاع در بعضی‌ جاها به حد یک ساختمان ۱۰-۱۲ طبقه‌ می‌رسد. در تابستان ممکن است چهار یا پنج ساعت طول بکشد تا بتوانید وارد شوید. تورها را زودتر راه می‌دهند» فکر می‌کنید اگر او با صنایع دستی و غذای محلی و ... روستاییان و جوامع محلی برخورد داشت در خاطراتش چیزی در مورد جذابیت‌های آن‌ها نمی‌گفت؟!