مریم اطیابی- تحریریه آفتاب: اهمیت سابقه تمدنی کرانه‌ها و پس‌کرانه‌های خلیج فارس با شروع «پروژه پیش از تاریخی زهره» و کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه عظیم تل‌چگاسفلی ملموس‌تر شده است.
تل‌چگاسفلی، در جنوب شهرستان بهبهان و به فاصله اندکی از کرانه‌های خلیج فارس (حدودا ۲۰ کیلومتر)، در دشت حاصلخیز زهره جای گرفته است. پشته‌های آغاجری، رگ سفید و رودخانه زهره، دشتی هموار و حاصلخیز را بوجود آورده است که یکی از مستعدترین دشت‌های جنوب و جنوب غربی ایران برای پرورش دام و توسعه کشاورزی است.
تا پیش از کاوش‌های باستان‌شناسی در تل‌چگاسفلی، جایگاه منحصر به فرد دره زهره در پهنه فرهنگی شوشان بزرگ دانسته نبود. در سال ۱۳۹۴، منحصربه فرد‌ترین گورستان پیش از تاریخی تاکنون شناخته شده ایران و حتی خاورنزدیک در پیرامون محوطه تل‌چگاسفلی کاوش شد. معماری گورها، تنوع گورنهاده‌ها، میزان بسیار بالای اموات در گورها، و نمادگرایی منحصر به فرد و بسیاری دیگر همگی حکایت از وجود یک نهاد آیینی بسیار پیشرفته‌تر مربوط به اواخر هزاره پنجم و اوایل هزاره چهارم پیش از میلاد در تل‌چگاسفلی دارد.
مطالعات باستان‌شناسان نشان داده است که گستردگی، تنوع و وحدت رویه در به نمایش گذاشتن نماد‌های آیینی تل‌چگاسفلی را در بین هم عصرانش منحصر به فرد ساخته است.
همه این دستاوردها ما را مطمئن می‌سازد که اهمیت خلیج‌فارس و پسکرانه‌هایش از نقطه نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از ادوار پیش از تاریخی تا کنون همواره مد نظر انسان بوده است.
اکنون خبر می‌رسد که مدیر کل امور پایگاههای ملی و جهانی و مدیر کل میراث فرهنگی استان خوزستان دستور اجرای طرح ساماندهی سیستم دفع آبهای سطحی را در چگاسفلی ۶ هزار ساله صادر کردند!
قابل پیش‌بینی بود با تغییر مدیر پایگاه نخستین اقدام گرفتن مجوز دفع فاضلاب و کانال‌کشی و سپس در گام‌های بعدی احتمالا گرفتن مجوز ساخت و ساز برای روستاییان است.
نکته تاسف‌بار این که با وجود مقاومت‌های میراثیان از سال ۹۴ و قرار گرفتن نام چگاسفلی در فهرست انتظار یونسکو برای ثبت جهانی، مسئولان میراث فرهنگی عاجزند حتی جلسه‌ای با وزیر مسکن و شهرسازی و بنیاد مسکن و رییس جمهوری بگذارند تا نه ۴ میلیون خانه و نه ۴هزار یا ۴۰۰ خانه که ۴۰ خانه برای سکنه روستای چگاسفلی بخش زیدون بهبهان تهیه کنند تا جمعیت کمتر از ۱۰۰ نفر این روستای باستانی که خانه‌هایش دقیقا روی عرصه قرار دارند، جابه جا شوند.
محوطه‌ای که به گفته باستان‌شناسان حتی از شوش هم مهمتر است حالا محل اجرای آمال و آرزوهای کسانی شده که صندلی منصب برایشان از هر چیزی مهمتر است.
بر اساس اسناد، نامه‌ای به تاریخ ۱۴ اسفند ۱۴۰۱ برای اجرای طرح ساماندهی سیستم دفع آبهای سطحی و وضعیت بهداشتی چگاسفلی ارسال و سپس دوباره محمدحسین ارسطوزاده مدیرکل میراث فرهنگی استان خوزستان در ۱۶ فروردین۱۴۰۲ جزییات طرح را برای رضا سامه مدیر کل پایگاههای ملی و جهانی ارسال کرده است و او هم در ۲۳ فروردین ۱۴۰۲ به ارسطوزاده دستور داده تا با اجرای بخش محدودی از مسیر( حدود ۲۰ متر)مطابق جزییات اجرایی پیشنهادی اقدام شود چه کسی است که در میراث کار کرده باشد و سابقه این ۲۰ مترها را نداشته باشد. همه داستان‌ها از ۲۰ متر شروع می‌شود به ناکجااباد ختم می‌شود.
«تل چگاسفلی» در دشت «زیدون» و در حاشیه جنوبی رودخانه زهره یکی از وسیع‌ترین محوطه‌های پیش از تاریخ جنوب غربی ایران در دهه ۱۹۷۰.م توسط هیاتی به سرپرستی «هانس نیسن» از مؤسسه‌ی شرق شناسی دانشگاه شیکاگو شناسایی و درسال ۱۳۸۸ ثبت ملی شد.
پس از انتشار اخبار تخریب محوطه عملیات گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم محوطه «تل چگاسفلی» در سال ۹۴ انجام شد و در دی ماه همان سال نقشه آن به تصویب رسید.
بنا بر گفته های عباس مقدم- سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی چگاسفلی- برنامه تعیین عرصه محوطه چگاسفلی در دو مرحله پیش میدانی و میدانی انجام شده و در حین این عملیات گورهای ۷هزار ساله هشت‌گانه کشف شد که نشان دهنده سنت منحصر به فرد تدفین در این منطقه است و نظیر آن در هیچ مکان دیگری پیدا نشده است او وجود نخستین گور آجری دنیا در چگاسفلی را یکی از دلایل مکفی برای ثبت جهانی این محوطه می‌دانست.
افزون بر یوسف مجیدزاده - باستان‌شناس پیشکسوت و کاوشگر محوطه تاریخی جیرفت - که در دو نامه در آذر سال ۹۹، خواستار حفاظت و‌ثبت جهانی این محوطه شد. باربارا هلوینگ - استاد دانشگاه سیدنی و باستان‌شناس متخصص دوره پیش از تاریخ -، فرانک هول - رییس دپارتمان انسان‌شناسی دانشگاه ییل امریکا – و دنیل توماس پاتس - باستان‌شناس خاورمیانه دانشگاه سیدنی – از جمله باستان‌شناسان بین‌المللی بودند که در نامه‌های جداگانه سعی کردند خواستار حفاظت این محوطه بی‌نظیر شدند.
بیش از ۴۰۰ باستان‌شناس هم در دی ماه سال ۹۹ در نامه‌ای به اسحاق جهانگیری معاون اول رییس جمهوری وقت خواستار حفاظت کامل از این محوطه شدند.
یادآور می‌شود باستان‌شناسان در چگاسفلی سنگ نگاره‌ای با نقش دو بز رو به روی هم یافته‌اند. این نقش‌ها سه هزار سال بعد به شکل دو غزال عربی روی گورهای «العین» امارات دیده شده با این تفاوت که اماراتی‌ها محوطه باستانی‌شان را ثبت جهانی کردند ما فاضلاب کشی!!!!
بماند که سنگ‌نگاره «هزور» فلسطین اشغالی هم به دوره برنز می‌رسد یعنی ۱۲۰۰ سال پیش از میلاد. اما استل‌ها( سنگ‌نگاره‌‌های) چگاسفلی ۳۸۰۰ سال از یافته‌های هزور قدیمی‌ترند.
همچنان که باستان شناسان، پیکرک‌هایی در نواحی شرقی و غربی عربستان یافته‌اند که نشان از تأثیر چگاسفلی روی آنها دارد.
کاوش‌های چگاسفلی تعلق خلیج فارس به ایرانی‌ها را به ۶ هزار سال پیش برد.
مدیر پایگاه فعلی چگاسفلی:
هیچ مجوزی برای حفر کانال صادر نکرده است/مدیر پیشین پایگاه و شورای فنی با این درخواست موافقت کرده‌اند
در این زمینه مدیر پایگاه فعلی چگاسفلی که مدعی است هیچ گونه سندی در دوره چندماهه اخیر مدیریت وی برای درخواست حفر کانال امضا نشده و چنین درخواستی به زمان مدیریت او باز نمی‌گردد،
متاسفانه شورای فنی استان خوزستان در دو نوبت مهر ۱۴۰۱ و آذر ۱۴۰۱ با عبور این کانال موافقت کرده است و در هر دو مورد امضا مدیر پایگاه پیشین دیده می‌شود.
در این پرسش جدی آن است که ️چرا هیچ کس به خود زحمت نداده تا در این شوراهای فنی و شورای فنی وزارتخانه نظر کاوشگر این محدوده دکتر عباس مقدم را جویا شود؟!
به گزارش آفتاب صبح، در نامه نخست به تاریخ ۱۶ مهر ۱۴۰۱ که به امضا ۱۰ نفر از اعضای شورای فنی رسیده ،آمده است:
در راستای حفاظت و ساماندهی محوطه‌چگاسفلی به دلیل پیشگیری از آبکند و مسیرهای نامناسب ناشی از دفع فاضلاب و جلوگیری از نفوذ آبهای سطحی به درون لایه‌های تاریخی با استناد به تبصره ذیل ماده یک ضوابط عرصه و حریم ابلاغی و حفظ کرامت ساکنان روستا به عنوان حافظان محوطه ثبت ملی، ساماندهی معابر و اصلاح سیستم دفع آبهای سطحی با استفاده از کانیو به صورت موقت و پیشگیرانه پس از طراحی، بررسی و تصویب امکان‌پذیر است.
«کانیو»: در واقع آبرو خیابان ( street gutter) است که به صورت طولی در امتداد مسیر و راه به جهت تجمیع و عبور آبهای حاصل از بارندگی و سطحی در نظر گرفته شده و برای جدول‌گذاری از بتون‌های پیش ساخته استفاده می‌شود.
همچنین ۳۰ آذر ۱۴۰۱ در نامه شورای فنی با امضا ۸ نفر از اعضا آمده است: با توجه به درخواست ۲۶ آذر از سوی سرپرست فرمانداری شهرستان بهبهان مبنی بر اجرای کانیو و دفع آبهای سطحی بر اساس مسیر پیشنهادی شرکت گاز و با تاکید بر صورت‌جلسه ۱۶ مهر ۱۴۰۱ شورای فنی امکان اجرای طرح ساماندهی فاضلاب و اجرای کانیو دفع آبهای سطحی با عمق ۲۵ سانتی‌متر از مسیر از پیش حفاری شده تا زمان جابجایی روستا به استناد ضوابط عرصه و‌حریم مشروط به تصویب در شورای فنی وزارتخانه بلامانع است.
دفتر بناها، محوطه‌ها و بافت‌ها با گازکشی چگاسفلی در تابستان سال ۹۷ و پس از احتمال تخریب یافته‌های باستان‌شناسی به بهانه گازکشی موافقت کرد مشروط به عبور لوله گاز از یک مسیر متروک لوله‌گذاری جهاد در دهه ۶۰ که آن زمان آب روستا را تامین می‌کرد و سالهای آتی دیگر هیچ کاربردی نداشت.
همچنین مقرر شد عمق لوله‌ها بیش از ۶۰ سانتی‌متر نباشد و کلیه اقدامات بدون ماشین آلات به صورت دستی توسط کارگران انجام شود و در طول انجام کار یک باستان‌شناس ناظر بر این اعمال باشد.