نرگس والامقام
طراح و پژوهشگر رخت ایرانی

همدان با داشتن پیشینه‌ای چند هزار ساله، همواره یکی از قطب‌های اصلی فرهنگ و تمدن در کشوربوده است؛ از دوران ماد‌ها و هخامنشیان تا دوران اسلامی و معاصر، کهن شهر همدان همواره نقشی درخشان در شکل‌دهی به هویت ایرانی داشته است. امروز با توجه به نقش مهم گردشگری در شکوفایی صنعت و توجه خاص مسئولین استان به توسعه این صنعت مهم، همدان در مسیر تبدیل شدن به یکی از مقاصد برتر گردشگری کشور قرار گرفته است. اما تحقق این هدف مستلزم توجه بیشتر به مؤلفه‌های فرهنگی از هنر‌های سنتی و پوشاک است، رخت‌های تاریخی ایرانی و پوشش‌های قومی و لباس‌هایی که بیانگر هویت فرهنگی و منطقه‌ای ما هستند می‌توانند نقشی کلیدی در این روند ایفا کنند.
با نگاهی گذرا در صنعت گردشگری کشور‌های مختلف جهان می‌بینیم که پوشاک به یکی از مؤثرترین ابزار‌های جذب گردشگر و معرفی هویت فرهنگی ملت‌ها تبدیل شده است.
امروزه گردشگران تنها برای بازدید از بنا‌ها یا طبیعت سفر نمی‌کنند؛ بلکه می‌خواهند با سبک زندگی، آداب و رسوم و هنر کشور‌های مختلف آشنا شوند و در این میان پوشاک هر سرزمین موزه‌ای متحرک است که تاریخ و فرهنگ یک ملت را به نمایش می‌گذارد. ژاپن با لباس سنتی «کیمونو» نمونه‌ای موفق از بهره‌گیری فرهنگی در گردشگری است. هزاران گردشگر هر ساله برای تجربه پوشیدن کیمونو به کیوتو ‌می‌روند. کارگاه‌های آموزشی و عکاسی با لباس سنتی، به یک صنعت گردشگری پررونق تبدیل شده است.
در هند، «ساری» و «کورتا» نه تنها بخشی از پوشش روزمره هستند، بلکه به برند فرهنگی این کشور بدل شده‌اند. گردشگران در دهلی، جیپور یا گوا می‌توانند لباس سنتی اجاره کرده و در جشنواره‌های رنگارنگ شرکت کنند. همین تجربه‌ها باعث می‌شود هند را نه فقط به عنوان مقصدی تاریخی، بلکه به عنوان کشوری زنده و فرهنگی در ذهن‌ها بسپارند.
مراکش با لباس‌های سنتی‌اش مانند «جِلابه» و «قفطان»، گردشگری مد و لباس را با سنت درآمیخته است. بازار‌های محلی مراکش امروز پر از گردشگرانی است که نه برای خرید سوغات، بلکه برای دیدن و پوشیدن لباس‌های سنتی آمده‌اند.
در مکزیک، لباس‌های محلی با رنگ‌های درخشان و گلدوزی‌های خاص، نماد شادی و زندگی مردم این سرزمین است. جشنواره‌های فرهنگی مکزیک، که در آن گردشگران نیز لباس‌های بومی می‌پوشند، هر سال میلیون‌ها بازدیدکننده را جذب می‌کند.
و متأسفانه این بخشی است که در گردشکری ایران با توجه به ظرفیت‌های بالا مورد بی‌مهری و کم توجهی قرار گرفته است.
استان همدان با توجه به غنای فرهنگی و تاریخی پوشاک سنتی می‌تواند به‌عنوان یکی از محور‌های گردشگری فرهنگی مطرح شود. تصور کنید گردشگری که به همدان می‌آید، در کنار بازدید از گنج‌نامه رخت‌های دوره‌ی هخامنشیان را بر تن کند و اصالت و تاریخ کهن آن دوران را لمس کند. پس از دیدن شهر تاریخی هگمتانه با تن پوش‌های زیبا و خاص زنان و مردان دوره ماد‌ها آشنا شود، و در آرامگاه بوعلی‌سینا از چگونگی تن پوش‌ها و سرپوش‌های ایرانیان درقرن چهارم هجری قمری بداند و با داستان هر طرح و رنگ آشنا شود و بخشی از تاریخ را از نزدیک لمس کند. چنین تجربه‌ای نه تنها ماندگار است، بلکه همدان را در ذهن گردشگران به عنوان شهری با هویت فرهنگی قوی تثبیت می‌کند. این کار علاوه بر معرفی هویت فرهنگی، می‌تواند زنجیره‌ای از ارزش‌افزوده اقتصادی هم برای تولیدکنندگان محلی، طراحان، هنرمندان و کسب‌وکار‌های خدمات گردشگری فراهم آورد.
با در نظر داشتن این رویکرد، چند پیشنهاد کاربردی به ذهن می‌آید:
راه‌اندازی بخش ویژه در مراکز گردشگری استان برای ارائه لباس‌های تاریخی و بومی، همراه با ارائه بروشور‌هایی که شامل توضیحاتی درباره مدل، معنی رنگ‌ها و نقش‌و‌نگار‌ها در لباس باشد.
طراحی تور‌های فرهنگی – گردشگری که تجربه «پوشیدن لباس تاریخی و محلی» را برای گردشگران (داخلی و خارجی) فراهم کند؛ به عنوان مثال، گردشگران روزانه در همدان همراه با تن پوش‌های تاریخی به بازدید از بازار سنتی همدان بروند و این تجربه به خاطره‌ای ماندگاربرای آنان تبدیل شود.
استفاده از لباس‌های سنتی در تبلیغات گردشگری استان همدان، به‌ویژه در نمایشگاه‌ها و رویداد‌های بین‌المللی، برای متمایز کردن استان از سایر مقاصد گردشگری.
و این ممکن نخواهد شد مگر باهمکاری میان اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، دانشگاه‌ها و طراحان لباس برای خلق نسخه‌های نوآورانه‌ی لباس‌های تاریخ‌ی و محلی استان که هم قابل استفاده برای گردشگران باشند.
در پایان، باید تأکید کرد که رخت‌های ایرانی نه تنها جنبه زیبایی‌شناختی دارند بلکه منتقل‌کننده‌ی پیام‌های فرهنگی، باور‌های مذهبی و هویت ملی هستند. در استان همدان، با پتانسیل‌های فراوان در حوزه گردشگری، این فرصت وجود دارد که رخت‌های زیبا و اصیل ایرانی و اسلامی را به بخشی جدی از برند گردشگری خود تبدیل کنیم و از این راه، هم هویت فرهنگی را مستحکم کنیم و هم اقتصاد محلی را شکوفا‌تر سازیم.